Orientacja estetyczna. Przyczynek do Homo aestheticus
Słowa kluczowe:
orientacja estetyczna, orientacje życiowe, wartości jawne i niejawneAbstrakt
W nawiązaniu do koncepcji Eduarda Sprangera i wyróżnionych przez niego typów osobo-wości wprowadzone zostaje pojęcie orientacji życiowych, badanych przy użyciu autorskiej metody Rzeczywiste - Nierzeczywiste (RN-02). Autor dokonuje przeglądu badań prowadzonych przy użyciu klasycznej metody SOV (ZPW) Allporta, Vernona i Lindzeya oraz przy użyciu metody RN-02. Obydwie metody, nawiązując do koncepcji Sprangera, proponują odmienne sposoby operacjonalizacji wyróżnionych przez niego wartości (teoretycznych, ekonomicznych, społecznych, politycznych i religijnych). Pierwsza z wymienionych metod ma charakter bezpośredni, druga zaś - charakter projekcyjny. Wyniki zebrane przy pomocy obydwu metod wskazują, że orientacja estetyczna ogrywa ważniejszą rolę u kobiet niż u mężczyzn, wraz z orientacją społeczną oraz religijną wchodzi w skład skupienia holistycznego, podczas gdy pozostałe trzy orientacje wchodzą w skład tak zwanego skupienia analityczno-instrumentalnego. Orientacja estetyczna (w odróżnieniu od społecznej, religijnej i ekonomicznej) okazuje się mało wrażliwa na uwarunkowania środowiskowe, utożsamiane ze zmiennymi demograficznymi. W końcowej części artykułu autor próbuje naszkicować specyfikę estetycznego sposobu doświadczania rzeczywistości. Uzasadnia też tezę, iż orientacja estetyczna nie musi wyrażać się czynnym uprawianiem sztuki ani posiadaniem rozbudowanej wiedzy w odniesieniu do historii sztuki i jej wytworów.Bibliografia
Allport, G.W., Ross J.M. (1967). Personal religious orientation and prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 5, 432-443.
Allport, G.W., Vernon, P.E. (1931). A study of values. Boston: Houghton Mifflin.
Allport, G.W., Vernon, P.E., Lindzey, G. (1960). Study of values (wyd. 3). Boston: Houghton-Mifflin.
Doliński, D. (1993). Orientacja defensywna. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Gawliński, R. (2012). Baśka. Pozyskano z https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilki (Dostęp 20-czerwca-2016).
Gsell, G. (2015). Melody of noise (film). Pozyskano z http://www.krakowfilmfestival.pl/pl/filmy/pozakonkursowe/5370/melodia_halasu (Dostęp 31-maja-2016).
Hurka, S.J. (1980). Business administration students in five Canadian universities. A study of values. The Canadian Journal of Higher Education, X1, 83-93.
Ingarden, R. (1931/1960). O dziele literackim. Badania z pogranicza antologii, teorii języka i filozofii, przeł. M. Turowicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kazantzakis Nikos (1986). Grek Zorba, przeł. N. Chadzinikolau. Warszawa: Książka i Wiedza.
Klebaniuk, J. (2010). Orientacja na dominację społeczną i usprawiedliwianie systemu w kontekście nierówności międzypaństwowych. Psychologia Społeczna, 1 (13), 42-56.
Kluckhohn, C. (1951). Values and values orientations in the theory of actions: An exploration in definitions and classification. W: T. Parsons, T. Shils (red.) Toward a General Theory of Action (s. 388-433). Cambridge, MA: Harvard University Press, 388-433.
Kuhl, J. (1981). Motivational and functional helplessness: The moderating effect of action vs. state orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 40, 155-170.
Lubiński, D., Schmidt, D.B., Benbow, C.P. (1996). A 20-year stability analysis of the study of values for intellectually gifted individuals from adolescence to adulthood. Journal of Applied Psychology, 4 (81), 443-451.
Maio, G.R., Olson, J.M. (1998). Values as truisms: Evidence and implications. Journal of Personality and Social Psychology, 74, 294-311.
Mirzamani, S.M. (2011). Comparison of value system among a group of military prisoners with controls in Tehran. Iranian Journal of Psychiatry, 6 (3), 121-124.
Mudyń, K. (2007). W poszukiwaniu prywatnych orientacji ontologicznych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Mudyń, K. (2010). Rzeczywiste-Nierzeczywiste. Podręcznik metody RN-02 do badania orientacji życiowych. Kraków: Vesalius.
Mudyń, K. (2013). Jawne i niejawne wartości rodziców a wartości ich dorosłych dzieci. W: K. Mudyń (red.). W poszukiwaniu międzypokoleniowej transmisji wzorców zachowań, postaw i wartości (s. 85-123). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Ossowski, S. (2000). Konflikty niewspółmiernych skali wartości. W: S. Ossowski, Z zagadnień psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rohan, M. (2000). Rose by any name? The values construct. Personality and Social Psychology Review, 3 (4), 255-277.
Sartre, J.P. (1974). Mdłości, przeł. J. Trznadel. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sidanius, J., Pratto, F., Mitchell, M. (1994). Ingroup identification, social dominance orientation, and differential intergroup social allocation. Journal of Social Psychology, 134, 151-167.
Sienkiewicz. K. (1997). Co ty tutaj robisz. Pozyskano z http://www.tekstowo.pl/piosenka,elektryczne_gitary,co_ty_tutaj_robisz.html (Dostęp 30-maja-2016).
Skarżyńska-Bocheńska, K., Janusz Reykowski, J., Ziółkowski M. (red.) (1990). Orientacje społeczne jako element mentalności. Warszawa: Wydawnictwo Nakom.
Spranger, E. (1928) Types of men. The psychology and ethics of personality. Halle: Max Niemeyer
Verlag. Spranger, E. (1930). Lebensformen. Geisteswissenschaftliche Psychologie und Ethik der Persönlikeit (wyd. 7). Halle: Max Niemeyer Verlag.
Tatarkiewicz, W. (1978). Dwa pojęcia piękna. W: W. Tatarkiewicz, Parerga (7-19). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Tatarkiewicz, W. (1985). Historia estetyki. Estetyka starożytna. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
Allport, G.W., Vernon, P.E. (1931). A study of values. Boston: Houghton Mifflin.
Allport, G.W., Vernon, P.E., Lindzey, G. (1960). Study of values (wyd. 3). Boston: Houghton-Mifflin.
Doliński, D. (1993). Orientacja defensywna. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Gawliński, R. (2012). Baśka. Pozyskano z https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilki (Dostęp 20-czerwca-2016).
Gsell, G. (2015). Melody of noise (film). Pozyskano z http://www.krakowfilmfestival.pl/pl/filmy/pozakonkursowe/5370/melodia_halasu (Dostęp 31-maja-2016).
Hurka, S.J. (1980). Business administration students in five Canadian universities. A study of values. The Canadian Journal of Higher Education, X1, 83-93.
Ingarden, R. (1931/1960). O dziele literackim. Badania z pogranicza antologii, teorii języka i filozofii, przeł. M. Turowicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kazantzakis Nikos (1986). Grek Zorba, przeł. N. Chadzinikolau. Warszawa: Książka i Wiedza.
Klebaniuk, J. (2010). Orientacja na dominację społeczną i usprawiedliwianie systemu w kontekście nierówności międzypaństwowych. Psychologia Społeczna, 1 (13), 42-56.
Kluckhohn, C. (1951). Values and values orientations in the theory of actions: An exploration in definitions and classification. W: T. Parsons, T. Shils (red.) Toward a General Theory of Action (s. 388-433). Cambridge, MA: Harvard University Press, 388-433.
Kuhl, J. (1981). Motivational and functional helplessness: The moderating effect of action vs. state orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 40, 155-170.
Lubiński, D., Schmidt, D.B., Benbow, C.P. (1996). A 20-year stability analysis of the study of values for intellectually gifted individuals from adolescence to adulthood. Journal of Applied Psychology, 4 (81), 443-451.
Maio, G.R., Olson, J.M. (1998). Values as truisms: Evidence and implications. Journal of Personality and Social Psychology, 74, 294-311.
Mirzamani, S.M. (2011). Comparison of value system among a group of military prisoners with controls in Tehran. Iranian Journal of Psychiatry, 6 (3), 121-124.
Mudyń, K. (2007). W poszukiwaniu prywatnych orientacji ontologicznych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Mudyń, K. (2010). Rzeczywiste-Nierzeczywiste. Podręcznik metody RN-02 do badania orientacji życiowych. Kraków: Vesalius.
Mudyń, K. (2013). Jawne i niejawne wartości rodziców a wartości ich dorosłych dzieci. W: K. Mudyń (red.). W poszukiwaniu międzypokoleniowej transmisji wzorców zachowań, postaw i wartości (s. 85-123). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Ossowski, S. (2000). Konflikty niewspółmiernych skali wartości. W: S. Ossowski, Z zagadnień psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rohan, M. (2000). Rose by any name? The values construct. Personality and Social Psychology Review, 3 (4), 255-277.
Sartre, J.P. (1974). Mdłości, przeł. J. Trznadel. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sidanius, J., Pratto, F., Mitchell, M. (1994). Ingroup identification, social dominance orientation, and differential intergroup social allocation. Journal of Social Psychology, 134, 151-167.
Sienkiewicz. K. (1997). Co ty tutaj robisz. Pozyskano z http://www.tekstowo.pl/piosenka,elektryczne_gitary,co_ty_tutaj_robisz.html (Dostęp 30-maja-2016).
Skarżyńska-Bocheńska, K., Janusz Reykowski, J., Ziółkowski M. (red.) (1990). Orientacje społeczne jako element mentalności. Warszawa: Wydawnictwo Nakom.
Spranger, E. (1928) Types of men. The psychology and ethics of personality. Halle: Max Niemeyer
Verlag. Spranger, E. (1930). Lebensformen. Geisteswissenschaftliche Psychologie und Ethik der Persönlikeit (wyd. 7). Halle: Max Niemeyer Verlag.
Tatarkiewicz, W. (1978). Dwa pojęcia piękna. W: W. Tatarkiewicz, Parerga (7-19). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Tatarkiewicz, W. (1985). Historia estetyki. Estetyka starożytna. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
Pobrania
Opublikowane
2016-12-01
Jak cytować
Mudyń, K. (2016). Orientacja estetyczna. Przyczynek do Homo aestheticus. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 9(1), 55–74. Pobrano z https://studia-psychologica.uken.krakow.pl/article/view/5624
Numer
Dział
Artykuły
