Udział teorii integracji sensorycznej w wyjaśnianiu przebiegu procesów neuropoznawczych u osób z autyzmem

Autor

  • Karolina Krzysztofik

Słowa kluczowe:

autyzm, zaburzenia przetwarzania sensorycznego

Abstrakt

W zależności od przyjętych kryteriów zaburzenia procesów przetwarzania sensorycznego występują w przedziale od 42% do 88% osób z autyzmem (Filipek i in., 1999). Stanowią więc ważną charakterystykę ich funkcjonowania. Chronologiczny przegląd badań nad zaburzeniami integracji sensorycznej u osób z autyzmem pozwala zauważyć zmiany w kierunkach badań nad tym zjawiskiem: od opisów funkcjonowania osób z autyzmem w aspekcie sensorycznym, poprzez próby znalezienia prawidłowości w tym funkcjonowaniu do łączenia zaburzeń przetwarzania sensorycznego z nieprawidłowościami strukturalnymi i funkcjonalnymi w obrębie układu nerwowego. Ostatni z wymienionych kierunek badań znajduje swoje uzasadnienie nie tylko w założeniach teorii integracji sensorycznej, ale również w najnowszych neurokognitywistycznych teoriach wyjaśniających zjawisko autyzmu. Zgodnie z nimi przebieg procesów neuropsychologicznych, odpowiadając za zarządzanie zachowaniem i uczenie się, może wyjaśniać również funkcjonowanie osób z zaburzeniami w zachowaniu i uczeniu się, w tym również osób z autyzmem. Wskazując na implikacje neuronauki w założeniach teorii integracji sensorycznej artykuł ujawnia udział tej teorii w wyjaśnianiu zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Bibliografia

American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (wyd. 4 poprawione). Washington DC: APA.

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (wyd. 5). Washington DC: APA.

Asperger, H. (1938). Das psychisch abnorme Kind. Wiener klinische Wochenschrift, 49, 1-12.

Attwood, T. (2012). Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik. Gdańsk: Harmonia.

Ayres, J. (1991). Sensory integration and the child. Los Angeles: Western Psychological Services.

Baranek, G., Foster, L., Berkson, G. (1997). Tactille defences and stereotypical behaviors. The American Journal of Occupational Therapy, 2, 5-11.

Baron-Cohen, S. (1995). Mindblindness: An Essay on Autism and Theory of Mind. Cambridge:The MIT Press.

Ben-Sasson, A., Cermak, S., Orsmond, G., Tager-Flusberg, H., Kadlec, M. i Certer, A. (2008). Sensory cluster of toddlers with autism spectrum disorders: differences in affective symptoms. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 49, 817-825.

Bobath, B. (1970). Adult Hemiplegia: Evaluation and Treatment. Oxford: Butterworth Heine-mann.

Borkowska, M. (1997a). Metoda Glenna Domana. W: M. Borkowska (red.), Dziecko niepełnosprawne ruchowo. Usprawnianie ruchowe (s. 101-105). Warszawa: WSiP.

Borkowska, M. (1997b). Metoda NDT-Bobath. W: M. Borkowska (red.), Dziecko niepełnosprawne ruchowo. Usprawnianie ruchowe (s. 85-89). Warszawa: WSiP.

Brauns, A. (2009). Barwne cienie i nietoperze. Życie w autystycznym świecie. Poznań: Media Rodzina.

Cheung, P. P. i Siu, A. M. (2009). A comparison of patterns of sensory processing in children with and without developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 30, 1468-1480.

Cieszyńska, J. (2011). Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda krakowska.Kraków: Omega Stage Systems - Jędrzej Cieszyński.

Deacon, T. W. (1989). Holism and associationism in neuropsychology: An anatomical synthesis. W: E. Perecman (red.). Integrating Theory and Practice in Clinical Neuropsychology (s. 1-47). Hillsdale, New Jersey: LEA Publishers.

Delacato, C. i Doman G. (1957). Hemiplegia and concomitant psychological phenomenon, American Journal of Occupational Therapy, 4, 186-187.

Delacato, C. (1995). Dziwne, niepojęte: autystyczne dziecko. Warszawa: Fundacja SYNAPSIS.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia.Poznań: Media Rodzina.

Filipek, P., Accardo, P., Baranek, G., Cook, E., Dawson, G., Gordon, B., Gravel, J., Johnson C., Kal-len, R., Levy S., Minshew, N., Prizant, B., Rapin, I., Rogers, S., Stone, W., Teplin, S., Tuchman, R. i Volkmar, F. (1999). The screening and diagnosis of autistic spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 29, 439-484.

Frith, U. (2008). Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy. Gdańsk: GWP.

Gal, E., Cemark S. i Ben-Sasson, A. (2007). Sensory Processing Disorders in Children with Autism. Nature, Assesment and Interwention. W: R. Gabriels i D. Hill (red.), Growing up with Autism. Working with Scholl-Age Children and Adolescents (s. 95-123). New York: The Guilford Press.

Gerrard, S. i Rugg, G. (2009). Sensory Impairments and Autism: A Re-Examination of Causal Modeling. Journal of Autism Developmental Disorders, 39, 1449-1463.

Goddard, S. (2004). Odruchy, uczenie i zachowanie. Klucz do umysłu dziecka. Warszawa: Międzynarodowy Instytut Neurokinezjologii Rozwoju Ruchowego i Integracji Odruchów.

Grabowska, A. (2005). Lateralizacja funkcji psychicznych w mózgu człowieka. W: T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka (red.), Mózg a zachowanie (s. 443-488). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Grandin T. i Scariano M. (1995). Byłam dzieckiem autystycznym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hilton, C., Harper, J., Kueker, R., Lang A., Abbacchi A., Todorov, A. i LaVesser, P. (2010). Sensory Responsivness as a Predictor of Social Severity with High Functioning Autism Spectrum Disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 40, 937-945.

Hirstein, W., Iversen, P. i Ramachandran, V. S. (2001). Autonomic responses of autistic children to people and objects. Proceedings of Royal Society. B: Biological Sciences, 268, 1883- 1888.

Kaczmarek, B. (2012). Cudowne krosna umysłu. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Kanner, L. (1943). Autistic disturbances of affective contact. Nervous Child, 2, 217-250.

Kielar-Turska, M. i Białecka-Pikul, M. (2002). Wczesne dzieciństwo. W: B. Harwas-Napierała i J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t, 2 (s. 47-82). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Konorski, J. (1969). Integracyjna działalność mózgu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kossut, M. (1994). Mechanizmy plastyczności mózgu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kranowitz, C. (2011). Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego - diagnoza i postępowanie. Gdańsk: Harmonia.

Lane, S., Reynolds, S. i Dumenci, L. (2012). Sensory overresponsivity and anxiety in typically developing children and children with autism and attention deficit hyperactivity disorder: Cause or coexistence. American Journal of Occupational Therapy, 5, 595-603.

Latham, K., Chung, S. T. L., Allen, P. M., Tavassoli, T. i Baron-Cohen, S. (2013). Spatial localisation in autism: evidence for differences in early cortical visual processing. Molecular Autism, 4, 1-4.

Likens, A. (2012). Odnaleźć Kansas. Zespół Aspergera rozszyfrowany. Warszawa: Wydawnictwo eSPe.

Lincoln, A., Courchesne, E., Harms, L. i Allen, M. (1995). Sensory Modulation of Auditory Stimuli in Children with Autism and Receptive Developmental Language Disorder: Event-Related Brain Potential Evidence. Journal of Autism Developmental Disorders, 25, 521-539.

Łuria, A. R. (1976). Podstawy neuropsychologii. Warszawa: PZWL.

Maas, V. (1998). Uczenie się przez zmysły. Warszawa: WSiP.

Okrzasa, M. (2009). Terapia Integracji Sensorycznej w pracy z dziećmi autystycznymi, http://www.pstis.pl/pl/html/?v1=block&str=podstrona_biuletyn-artykuly&id=49fadb19_30,(dostęp: 14.12.2014).

Olechnowicz, H. i Wiktorowicz, R. (2012). Wgląd w sytuację psychologiczną dziecka i ustalenie progów tolerancji na bodźce zewnętrzne. W: H. Olechnowicz, R. Wiktorowicz (red.), Dziecko z autyzmem. Wyzwalanie potencjału rozwojowego (s. 61-86). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Orekhova, E. V., Tsetlin, M. M., Butorina, A. V., Novikova, S. I., Gratchev, V. V., Sokolov, P. A., Elam, M. i Stroganova, T. A. (2012). Auditory Cortex Responses to Clicks and Sensory Modulation Difficulties in Children with Autism Spectrum Disorders (ASD). Plos One, 7,

Penfield, W. i Jaspers, H. (1959). Epilepsy and Functional Anatomy of the Human Brain. Boston: Little-Brown.

Pisula, E. (2012). Autyzm. Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. Gdańsk: GWP.

Przyrowski, Z. (2012). Integracja sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii. Warszawa: Empis.

Ramachandran, V. S. (2012). Neuronauka o podstawach człowieczeństwa. O czym mówi mózg?Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Robertson, C. E., Martin, A., Baker, Ch. I. i Baron-Cohen, S. (2012). Atypical Integration of Motion Signals in Autism Spectrum Conditions. Plos One, 7.

Rogers, S. i Ozonoff, S. (2005). Annotation: What do we know about sensory dysfunction in autism? A critical review of the empirical evidence. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 46, 1255-1268.

Schoen, S. A., Miller, L. A., Brett-Green, B. A. i Nielsen, D. M. (2009). Physiological and Behavioral Differences in Sensory Processing: A Comparison of Children with Autism Spectrum Disorder and Sensory Modulation Disorder. Frontiers in Integrative Neuroscience, 3.

Schopler, E., Reichler, R. i Lansing, M. (1995). Techniki nauczania dla rodziców i profesjonalistów. Gdańsk: SPOA.

Shore, S. (2008). Za ścianą. Osobiste doświadczenia z autyzmem i zespołem Aspergera. Warszawa: Krajowe Towarzystwo Autyzmu.

Stefańska-Klar, D. (2012). Dziecko ze spektrum autyzmu w przedszkolu i szkole ogólnodostępnej. W: J. Skibska, M. Warchał (red.), Praca z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w przedszkolu i szkole ogólnodostępnej. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Naukowe ATH.

Stroganova, T. A., Kozunov, V. V., Posikera, N. I., Galuta, I. A., Gratchev, V. V. i Orekhova, E. V. (2013). Abnormal Pre-Attentive Arousal in Young Children with Autism Spectrum Disorder Contributes to Their Atypical Auditory Behavior: An ERP Study. Plos One, 8.

Tavasolli, T. i Baron-Cohen, S. (2012a). Olfactory Detection Thresholds and Adaptation in Adults with Autism Spectrum Condition. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 905-909.

Tavasolli, T. i Baron-Cohen, S. (2012b). Taste Identification in Adults with Autism Spectrum Conditions. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 1419-1424.

Teitelbaum, O. i Teitelbaum, P. (2012). Czy moje dziecko ma autyzm? Jak rozpoznać najwcześniejsze oznaki autyzmu. Gdańsk: Harmonia.

White, S., Frith, U., Milne, E., Rosen, S., Swettenham, J. i Ramus, F. (2006). A double dissociation between sensorimotor impairments and reading disability: A comparison of autistic and dyslexic children. Cognitive Neuropsychology, 5, 748-761.

Williams, D. (2005). Nikt nigdzie. Niezwykła autobiografia autystycznej dziewczyny. Warszawa: Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna.

Winczura, B. (2008). Dziecko z autyzmem. Terapia deficytów poznawczych a teoria umysłu. Kraków: Impuls.

World Health Organization (1992). Manual of the International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (wyd. 10). Genewa: WHO.

Opublikowane

2015-12-01

Jak cytować

Krzysztofik, K. . (2015). Udział teorii integracji sensorycznej w wyjaśnianiu przebiegu procesów neuropoznawczych u osób z autyzmem. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 8(1), 9–23. Pobrano z https://studia-psychologica.uken.krakow.pl/article/view/5609

Numer

Dział

Artykuły